Bảo tàng ảo 3D - Một trong những đề án đột phá của Bảo tàng lịch sử Quốc Gia

Bảo tàng là nơi hội tụ tri thức của nhiều ngành khoa học và chuyên môn khác nhau. Tổ chức và hoạt động của bảo tàng hiện đại không ngừng phát triển và biến đổi, do vậy, nếu chỉ dựa vào những kiến thức, kinh nghiệm đã có sẵn và hình thức hoạt động truyền thống thì không thể thích ứng với nhu cầu phát triển xã hội trong thời đại ngày nay. Khi hoạt động của ngành Bảo tàng có quy mô ngày càng lớn, yêu cầu về hội nhập quốc tế càng sâu rộng thì càng phải đặc biệt chú trọng đến việc ứng dụng khoa học công nghệ vào các hoạt động của bảo tàng.

Việc xây dựng hệ thống Bảo tàng ảo tương tác 3D mang lại cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia  một hệ thống trưng bày điện tử trực quan, hiện đại ứng dụng các công nghệ mới nhất trên thế giới hiện nay trong lĩnh vực trưng bày bảo tàng (công nghệ tương tác 3D, công nghệ không gian trưng bày ảo) góp phần nâng cao hình ảnh của Bảo tàng Lịch sử quốc gia . Hơn thế nữa, hệ thống còn cung cấp công cụ lưu trữ, quản lý thông tin một cách có hệ thống, hiệu quả các hiện vật, tư liệu trưng bày. Đề án bảo tàng ảo tương tác 3D được thực hiện với mục đích xây dựng công cụ quảng bá hữu hiệu đến khách tham quan một cách nhanh chóng, thuận lợi, không bị hạn chế bởi không gian, thời gian, khoảng cách địa lý. Nó được truyền qua mạng Internet, các thiết bị di động và được lưu trữ bằng các ấn phẩm CD/DVD.

Trưng bày trong Bảo tàng ảo 3D phong phú, hiện vật gắn với thông tin tư liệu đa phương tiện như văn bản, hình ảnh, băng âm thanh, phim tư liệu, chủ động và linh hoạt hơn trong công tác trưng bày nhất là trưng bày lưu động và trưng bày chuyên đề, đặc biệt là thuận tiện trong việc trao đổi hiện vật giữa các bảo tàng trong và ngoài nước.

Công tác quản lý hiện vật và bảo quản hiện vật cũng được nâng lên một bước bằng việc tư liệu hóa, số hóa những tài liệu, hiện vật hiện có, bảo tồn và quản lý một khối lượng lớn các hiện vật, tài liệu - di sản văn hóa của bảo tàng dưới dạng số hóa các dữ liệu hiện vật, văn tự… được quản lý bằng công nghệ tương tác 3D.

Bảo tàng ảo tương tác 3D đáp ứng nhu cầu rất đa dạng trong quá trình phổ biến giá trị di sản văn hóa của Việt Nam trên các phương tiện truyền thông, trong công tác giảng dạy từ bậc tiểu học đến đại học và sau đại học, trong hoạt động nghiên cứu, trong hoạt động giao lưu văn hóa với các nước trên thế giới. Nó tăng tính trực quan, tính khám phá tìm tòi khi tham quan bảo tàng

Hơn nữa, Bảo tàng ảo tương tác 3D có thể tham quan ở bất kỳ đâu, bất kỳ khi nào trên Internet, qua các thiết bị di động, qua các ấn phẩm CD... Đặc biệt là đồng bào vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc, biên giới, hải đảo chưa có điều kiện đến trực tiếp tham quan bảo tàng hoặc bảo tàng chưa có khả năng đem những hiện vật quí hiếm đi trưng bày để giới thiệu.

Công nghệ Bảo tàng ảo tương tác 3D lưu trữ chi tiết toàn bộ không gian trưng bày, các hiện vật của bảo tàng, đảm bảo tính chân thực, độ chính xác cao. Không giống các hình thức lưu trữ hình ảnh khác, công nghệ 3D cho phép xem được hiện vật trong không gian 3 chiều, trong khi với ảnh chụp thì chỉ có thể phản ánh hình ảnh hiện vật trong không gian 2 chiều vốn thấy. Việc tương tác giúp cho người xem trực tiếp và chủ động hơn trong việc thu nhận thông tin về hiện vật, góp phần làm sống động hơn các hiện vật được trưng bày và hấp dẫn sự tìm tòi, khám phá của người xem.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia xây dựng dự án Bảo tàng ảo tương tác 3D trên cơ sở kế thừa phương pháp nghiên cứu, tính năng công nghệ mà các bảo tàng trên thế giới đã triển khai như: Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên quốc gia Smithsonian - Hoa Kỳ; Bảo tàng Louver - Pháp; Bảo tàng Vatican - Ý. Đồng thời, ứng dụng các công nghệ mới nhất hiện nay cho phép để xây dựng các tính năng hiện đại hơn và mang đậm bản sắc riêng ở trình độ ứng dụng công nghệ đạt chuẩn quốc tế.

Đây là dự án tiên phong ứng dụng công nghệ này trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam, có tác dụng to lớn không chỉ về mặt khoa học mà còn có tác dụng về thực tiễn và kinh tế

Về hiệu quả khoa học: Đây là một đề án ứng dụng công nghệ hiện đại nhất trong lĩnh vực bảo tàng. Nếu ứng dụng thành công, Bảo tàng Lịch sử quốc gia không chỉ hoàn thiện, phong phú thêm hệ thống trưng bày mà còn trở thành bảo tàng hàng đầu tại Việt Nam và khu vực trong việc ứng dụng công nghệ cao vào công tác trưng bày, quảng bá và phát huy các giá trị di sản văn hóa của Bảo tàng tới công chúng.

Về hiệu quả xã hội: Với hình thức tương tác 3D sống động, trực quan, thông tin phong phú và khả năng truyền bá rộng rãi, Bảo tàng ảo sẽ thu hút được đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ quan tâm hơn tới bảo tàng, quan tâm hơn đến văn hóa và lịch sử dân tộc.

Về hiệu quả kinh tế: Bảo tàng ảo tương tác 3D sẽ là công cụ quảng bá rất hữu hiệu ra phạm vi toàn cầu, thu hút du khách trong nước và quốc tế đến tham quan Bảo tàng. Đặc biệt, đối với công tác trưng bày chuyên đề, trưng bày lưu động dưới hình thức trưng bày điện tử trong và ngoài nước sẽ đem lại lợi ích lớn về kinh tế, xã hội. Ngoài ra, còn có thể sử dụng trong việc quảng bá trên Internet, xuất bản thành các ấn phẩm CD/DVD để lưu trữ, phát huy và khai thác dưới góc độ kinh tế một cách hiệu quả nếu được sự cho phép của các cơ quan chủ quản.

Trên thế giới việc xây dựng Bảo tàng ảo tương tác 3D không chỉ ứng dụng đối với lĩnh vực di sản văn hóa bảo tàng mà còn được ứng dụng ở các lĩnh vực khác như thời trang, khoa học. Việc ứng dụng công nghệ ảo 3D vào các lĩnh vực nhằm phục vụ và nâng cao chất lượng sống cho mọi người là yêu cầu cấp thiết trong xã hội hiện đại; tạo sức hấp dẫn, sự phong phú và đa dạng trong việc tiếp cận những giá trị văn hóa, khoa học. Chính điều này đã thúc đẩy Bảo tàng Lịch sử quốc gia nỗ lực vươn tới.

ThS Tô Thị Thủy Lâm