Bánh khúc làng Diềm

Theo các bậc cao niên trong làng, kể rằng món bánh khúc đã  có từ lâu đời. Đời này nối tiếp đời kia làm ra những chiếc bánh khúc bình dị mà độc đáo. Nghề làm bánh khúc ở làng Diềm đã trở thành nét đẹp văn hoá truyền thống vào dịp lễ tết, hội làng, mùng một, ngày rằm.

Nguyên liệu làm bánh khúc rất đơn giản: Gạo nếp, gạo tẻ, lá khúc, đỗ xanh, hành khô, thịt lợn, hạt tiêu. Tuy nhiên để tạo ra những chiếc bánh thơm ngon, mềm dẻo không phải đơn giản: Từ cách thức pha chế, nhào trộn đến khi hấp bánh là một quá trình phức tạp cần nhiều công sức và sự khéo léo.

Để làm được một chiếc bánh khúc ngon không khó, nhưng quy trình đòi hỏi sự tỷ mỷ và mất khá nhiều thời gian. Chỉ riêng khâu chọn nguyên liệu cũng phải thật có kinh nghiệm. Trước tiên là hái rau khúc ngoài đồng. Lá khúc mọc xen lẫn với cỏ dại, bởi nó cũng thuộc một loại cỏ. Lá khúc nhỏ, hơi dài có màu xanh ánh bạc rất đặc trưng. Cây thân cỏ, có những bông hoa tròn, nhỏ xíu li ti ở trên đầu mà khi hoa nở có màu nâu là lạ. Lá khúc thơm ngai ngái gần giống ngải cứu nhưng dịu hơn. Lá khúc có hai loại: khúc nếp và khúc tẻ. Lá khúc nếp lá nhỏ, mau đốt, mau cành. Còn lá khúc tẻ thì to bằng đầu ngón tay, lá xanh và ít lông hơn. Nhưng vì lá khúc tẻ không thơm bằng, thế nên khi làm bánh, người ta thường tìm cho được lá khúc nếp. Theo kinh nghiệm, muốn bánh khúc có hương vị thơm đặc trưng nên chọn lá khúc có bản nhỏ, dày bụ, màu bạc, được hái lúc ra hoa là tốt nhất, bởi hoa khúc càng già thì hương vị bánh càng đậm.

Bánh khúc làng Diềm (Ảnh: TL)

Người làng Diềm khi chọn gạo làm bánh rất cẩn thận: Gạo tẻ phải dẻo thơm, gạo nếp cái hoa vàng. Bột làm bánh theo tỉ lệ 8 gạo nếp và 2 gạo tẻ. Họ đem gạo tẻ ngâm vo sạch và giã nhuyễn với rau khúc để tạo sự kết dính làm cho chiếc bánh khúc xanh rền hấp dẫn. Nhân bánh được chuẩn bị rất tỉ mỉ bởi cách pha chế nhào lộn giữa thịt, đỗ xanh, hạt tiêu hay thịt, mộc nhĩ, hạt tiêu. Khi nhân bánh đã hoà quện, gạo và rau khúc nhuần nhuyễn, họ thực hiện lát mỏng lớp vỏ bao quanh kín nhân bánh rồi xếp vào nồi xôi hấp từ 2-3 giờ. Hiện nay, làng Diềm có gần 10 hộ chuyên làm bánh khúc cung cấp cho địa phương và các vùng lân cận.

Để làm được bánh khúc, đòi hỏi người làm phải có tính kiên nhẫn, tỉ mỉ và chịu khó, chính vì thế ngày xưa ông bà ta thường dạy con gái trước khi về nhà chồng là phải học làm bánh khúc. Quả thực, cũng chẳng sai. Xưa kia gạo nếp làm bánh khúc là gạo nếp cái hoa vàng nổi tiếng và phải được chọn lựa kỹ, bởi nếp ngon thì bánh mới mềm và dẻo, nhưng ngày nay khi giống nếp cái hoa vàng trở nên khan hiếm thì người làm bánh cũng có thể thay bằng loại gạo khác. Bột làm bánh không phải hoàn toàn là gạo nếp mà theo tỉ lệ 8 gạo nếp 2 gạo tẻ. Gạo tẻ sau khi đem ngâm được giã nhuyễn với lá khúc, tỉ lệ gạo và lá làm bánh cũng là một bí quyết để có được nồi bánh như ý, bởi nếu nhiều gạo quá bánh khúc sẽ không có mùi vị đặc trưng của lá khúc, hay lượng gạo không đủ bánh sẽ thiếu đi độ kết dính.

Nhân bánh khúc làm bằng đậu xanh bỏ vỏ, ngâm bở, đem đồ chín tới, giã thật mịn rồi viên lại bằng quả trứng gà, thêm miếng thịt ba chỉ hạt lựu và chút hạt tiêu cho dậy mùi. Không ai luộc bánh khúc bao giờ mà người ta đồ bằng chõ như đồ xôi. Sau khi dàn mỏng lớp vỏ bao quanh kín nhân bánh, nhẹ nhàng xếp những nắm xôi vào chõ như đồ xôi, mỗi lớp bánh lại được rắc một lớp gạo nếp đã ngâm kỹ, cả đáy và miệng nồi phủ lá chuối xanh cho thơm. Sau đó đậy vung chặt đun đều lửa, bánh chín sẽ có một lớp áo xôi khoác bên ngoài trông rất hấp dẫn.

Bánh khúc làng Diềm (Ảnh: TL)

Người làng Diềm thường làm 2 loại bánh khúc: Nhân hành và nhân đỗ. Bánh khúc nhân hành khô, mộc nhĩ, hạt tiêu, rau răm, thịt ba chỉ băm nhỏ trộn lẫn với nhau; còn bánh khúc nhân đỗ phải giã đỗ thật nhuyễn, hoà quện với thịt lợn và hạt tiêu. Dù là bánh nhân đỗ hay nhân hành thì vỏ bánh và nhân cũng đều phải nêm một lượng gia vị vừa đủ, bánh mặn quá làm mất đi vị bùi, béo song nếu nhạt thì bánh sẽ có mùi ngai ngái. Bánh khúc thường được người dân làng Diềm nặn với hai hình thù khác nhau, hình tròn như chiếc bánh rán hoặc hình tai voi. Dù được nặn bằng hình thù nào thì vỏ bánh cũng được dát rất mỏng và không bị lộ nhân.

Bánh khúc ăn lúc nóng là ngon nhất, những hạt nếp trong, căng tròn, bóng mọng quyện với mùi thơm, bùi, đặc trưng của lá khúc, vị ngậy béo của nhân đỗ thịt, tất cả hoà quyện tạo nên hương vị thơm ngon, hấp dẫn riêng. Người làng Diềm chỉ làm khi khách quý đến chơi nhà và các dịp Rằm tháng Giêng, Lễ hội Đền Vua bà 6 - 2 và Hội Tát giếng 3 - 3 Âm lịch. Đó cũng chính là mùa của cây khúc.

Thanh Huyền