Một thập kỷ bảo vệ và phát huy Nghi lễ và trò chơi Kéo co

16/11/2025 00:11

Sau 10 năm Nghi lễ và trò chơi Kéo co của Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, chiều nay, tại Hà Nội, Sở VH-TT Hà Nội, UBND phường Long Biên, Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa phối hợp tổ chức Hội thảo quốc tế “Một thập kỷ bảo vệ và phát huy nghi lễ và trò chơi kéo co”. Hội thảo quy tụ hơn 250 đại biểu gồm đại diện các ban, bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội Trung ương, Hà Nội và các địa phương; các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cộng đồng thực hành nghi lễ và trò chơi kéo co tại Việt Nam, Hàn Quốc, Campuchia.

Nghi lễ và thực hành trò chơi kéo co ngồi đền Trấn Vũ. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN

“Kết nối” - Từ khoá sự thành công của các cộng đồng kéo co

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội Lê Thị Ánh Mai nhấn mạnh: “Hội thảo là diễn đàn quan trọng để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đánh giá kết quả đạt được và định hướng hợp tác trong giai đoạn mới".

Bà Lê Thị Ánh Mai - Phó Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội phát biểu khai mạc Hội thảo

Chia sẻ kỷ niệm và cảm xúc 10 năm trước khi Nghi lễ và trò chơi Kéo co của Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines được UNESCO ghi danh, TS Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam cho biết, bà còn nhớ rõ ý tưởng đầu tiên về một hồ sơ đa quốc gia được thảo luận bên lề một hội nghị về di sản văn hoá phi vật thể khu vực châu Á, Thái Bình Dương tại Jakarta, Indonesia năm 2012. ICHCAP - trung tâm hạng 2 của UNESCO đã tổ chức cuộc họp này và 4 quốc gia Cambodia, Hàn Quốc, Philippines và Việt Nam cùng thảo luận. Tất cả đều mong muốn có hồ sơ đề cử đa quốc gia đối với di sản kéo co của nước thành viên. Với sự kết nối nhiệt tình, trách nhiệm của Hàn Quốc các chuyến nghiên cứu, điền dã, các cuộc thảo luận về nhận diện giá trị, về biện pháp bảo vệ đã được thực hiện trong 3 năm khi thì ở nước này khi thì ở nước kia nhưng nhiều nhất vẫn là ở Hàn Quốc.

TS Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

“Có thể nói rằng nếu "kết nối" là từ khóa sự thành công của các cộng đồng kéo co thuộc 4 quốc gia trong 10 năm qua thì các chuyên gia và cộng đồng kéo co Hàn Quốc đã đóng một vai trò quan trọng, nòng cốt trong suốt quá trình từ nghiên cứu xây dựng hồ sơ đến việc phát triển mối quan hệ quốc tế thông qua các hoạt động thực hành diễn ra hàng năm” - TS Lê Thị Minh Lý nhấn mạnh.

Nhiều tham luận đến từ các chuyên gia, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước, tập trung đánh giá những thành tựu đạt được và những thách thức đặt ra. Nhấn mạnh tác động tích cực của việc ghi danh di sản đối với cộng đồng, vai trò của sáng tạo trong duy trì lễ hội, cùng hiệu quả hợp tác giữa các quốc gia đồng sở hữu. Đại diện các địa phương thực hành di sản cũng chia sẻ kinh nghiệm gìn giữ nghi lễ, không gian và truyền nối truyền thống. Những nội dung này góp phần định hướng các giải pháp bảo tồn phù hợp trong giai đoạn mới.

Ông Huh Kwon - Nguyên Tổng Giám đốc Trung tâm thông tin và mạng lưới quốc tế về di sản văn hóa phi vật thể khu vực châu Á - Thái Bình Dương (ICHCAP) phát biểu tại Hội thảo

Ông Huh Kwon - Nguyên Tổng Giám đốc Trung tâm thông tin và mạng lưới quốc tế về di sản văn hóa phi vật thể khu vực châu Á - Thái Bình Dương (ICHCAP), bày tỏ quan điểm: Một trong những tiềm năng lớn nhất của trò kéo co là "liên kết phát triển địa phương và du lịch". Lễ hội Kéo co Gijisi tại Dangjin, các trận kéo co ở Siem Reap (Campuchia), lễ hội địa phương tại Bacolod (Philippines) và lễ hội Kéo co tại Việt Nam là những ví dụ tiêu biểu về việc biến di sản truyền thống thành tài nguyên du lịch.

Cũng theo ông Huh Kwon, trong quá trình tổ chức lễ hội, cần phải thiết lập cơ chế đảm bảo rằng việc thương mại hóa không làm tổn hại đến giá trị truyền thống, với cộng đồng đóng vai trò trung tâm trong việc lập kế hoạch và phân phối lợi nhuận. Chuyển đổi sang mô hình "Hợp tác xã văn hóa cộng đồng" (community cultural cooperative), trong đó một phần lợi nhuận được tái đầu tư cho việc giáo dục người kế thừa và phát triển cơ sở văn hóa địa phương, sẽ là mô hình hiệu quả.

Theo Ông Gu Eun-mo - Chủ tịch Hội Bảo tồn Kéo co Gijisi, cho biết, sau khi được ghi danh, Hội Bảo tồn Kéo co Gijisi đã tập trung năng lực để hỗ trợ các hoạt động của Liên minh các tổ chức truyền dạy kéo co truyền thống Hàn Quốc. Giao lưu quốc tế cũng được tiến hành tích cực. Các cộng đồng truyền dạy kéo co, bao gồm Gijisi, chú trọng phát triển lĩnh vực giáo dục với quy mô nhỏ hơn. Thành phố Dangjin đã cùng Trung tâm Di sán Phi vật thể Châu Á-Thái Bình Dương UNESCO phát triển "Hộp văn hóa kéo co", một bộ giáo cụ di động cho giáo dục kéo co. Hộp văn hóa này giới thiệu kéo co của 4 quốc gia được ghi danh UNESCO, giúp hình thành nhận thức về đa dạng văn hóa, được Hội Bảo tồn Kéo co Gijisi sử dụng làm tài liệu giáo dục và được đánh giá tích cực. Sau khi được điều chỉnh, năm 2022, chương trình này được Cục Di sản Văn hóa công nhận, được sử dụng trong đào tạo giáo viên và các chương trình giáo dục khác.

Bước vào giai đoạn trưởng thành và phát triển mới

Ông Ko Daeyoung – Giám đốc Bảo tàng Kéo co Gijisi (Hàn Quốc) khẳng định, 10 năm sau khi được ghi danh, nhờ các hoạt động giao lưu liên tục xung quanh kéo co Gijisi, nội dung của Lễ hội Kéo co Gijisi đã được mở rộng và phong phú hơn với sự tham gia của các cộng đồng kéo co trong và ngoài nước. Hoạt động biểu diễn "Ngày hội Kéo co" quy tụ các cộng đồng trong nước và quốc tế đã trở thành chương trình trung tâm, thu hút sự quan tâm và tham gia của đông đảo người dân, đồng thời nâng cao chất lượng lễ hội.

Ông Ko Daeyoung – Giám đốc Bảo tàng Kéo co Gijisi (Hàn Quốc) phát biểu tại Hội thảo

“Hy vọng rằng, giao lưu kéo co giữa Hàn Quốc và Việt Nam sẽ không chỉ dừng lại ở việc thăm viếng hay trao đổi thông thường mà còn mở rộng sang các lĩnh vực liên quan đến phát triển, bảo tồn và ứng dụng kéo co. Thông qua các hoạt động này, kéo co tại Hàn Quốc, Việt Nam và các nước châu Á có thể bước vào một giai đoạn trưởng thành và phát triển mới, tạo tiền đề cho những bước tiến vượt bậc trong tương lai.” - Ông Ko Daeyoung bày tỏ.

Bà Chey Chankethya - Đại diện phía Campuchia phát biểu tại Hội thảo

Đại diện phía Campuchia, bà Chey Chankethya, cho biết, Bộ Văn hóa và Nghệ thuật (MCFA) là cơ quan chủ trì trong việc bảo vệ và phát huy Teanh Prot (trò kéo co và nghi lễ). Sau khi được UNESCO ghi danh, MCFA đã thành lập Nhóm Công tác Quốc gia về Trò chơi và Thể thao Truyền thống nhằm điều phối các nỗ lực bảo tồn ở cả cấp quốc gia và địa phương. Teanh Prot cũng được đưa vào chương trình văn hoá trường học và các hoạt động giáo dục thể chất. Trong tương lai, Campuchia dự định thành lập Trung tâm Thể thao Di sản Quốc gia chuyên về bảo tồn và phát huy các trò chơi truyền thống, bao gồm Teanh Prot. Đồng thời, nước này đang phát triển Kho Lưu trữ Kỹ thuật số để lưu trữ tài liệu âm thanh, hình ảnh, lịch sử truyền miệng và dữ liệu nghiên cứu cho các thế hệ tương lai. Chính phủ và cộng đồng sẽ tiếp tục hợp tác trong các chương trình giáo dục, sự kiện cộng đồng và trao đổi quốc tế, đảm bảo sự sống động liên tục của truyền thống quý báu này.

Tại hội thảo, đại diện các cộng đồng thực hành di sản của Việt Nam cũng chia sẻ câu chuyện về di sản sau 10 năm được UNESCO vinh danh. Ông Ngô Quang Khải, Trưởng Tiểu ban quản lý đền Trấn Vũ, phường Long Biên (Hà Nội), nơi thực hành Di sản kéo co Ngồi, chia sẻ 10 năm sau khi được UNESCO vinh danh, Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi Đền Trấn Vũ vẫn được cộng đồng gìn giữ, thực hành và lan tỏa mạnh mẽ. Di sản ấy không chỉ là niềm tự hào của người dân Long Biên, mà còn là minh chứng sinh động cho tinh thần “di sản sống”, nơi cộng đồng là chủ thể - người bảo tồn, sáng tạo và truyền tiếp giá trị qua nhiều thế hệ.

TS Lê Thị Minh Lý khẳng định các cộng đồng kéo co ở Việt Nam đã có kết quả bảo vệ và phát huy rất ấn tượng trong 10 năm qua, kể từ sau khi di sản được ghi danh. Từ chỗ chỉ có 6 cộng đồng được đưa vào hồ sơ năm 2015 đến nay đã có thêm 4 cộng đồng nữa được phát hiện, nghiên cứu và sẽ đề xuất để bổ sung. Cộng đồng di sản kéo co Việt Nam ngày một phát triển, lớn mạnh, lan tỏa giá trị, thương hiệu và những ý nghĩa tích cực trong cuộc sống.

Cộng đồng Kéo co Ngồi ở Thạch Bàn (Long Biên, Hà Nội) thực sự đã trở thành trung tâm của sự kết nối thành công cộng đồng kéo co trong nước và quốc tế với sự chỉ đạo, hỗ trợ tích cực của chính quyền địa phương, của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Hội Di sản văn hóa Việt Nam và Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa (CCH).

Sự ra đời của Câu lạc bộ Mạng lưới Cộng đồng di sản kéo co Việt Nam là ví dụ điển hình cho sự kết nối và bền vững của Kéo co Việt Nam. Mạng lưới này phản ánh tinh thần của Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đó là thúc đẩy tôn trọng đa dạng văn hóa, tăng cường đối thoại giữa các cộng đồng và bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể như một nền tảng cho hòa bình và phát triển bền vững.

Ngày mai, 16-11, chương trình giao lưu, trình diễn di sản Nghi thức và Trò chơi kéo co sẽ diễn ra tại di tích đền Trấn Vũ với sự tham gia của các đoàn quốc tế và cộng đồng thực hành di sản từ các tỉnh, thành phố trong nước.

Bài và ảnh: Quỳnh Hương