Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm 2016

Vị trí của Khu Di tích lịch sử Đền Hùng

Khu Di tích lịch sử Đền Hùng thuộc thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Đây là nơi thờ các Vua Hùng - người có công khai sinh ra Nhà nước Văn Lang - nhà nước đầu tiên của người Việt Nam trong lịch sử.

Đền Hùng là trung tâm, là tiêu điểm về thời đại các Vua Hùng, các ngôi đền thờ Vua Hùng nằm trên núi Nghĩa Lĩnh (còn gọi là núi Cả, núi Hùng hay núi Hy Cương). Núi Nghĩa Lĩnh trông xa giống như đầu của một con rồng lớn hướng về phía Nam, mình uốn lượn thành núi Trọc, núi Vặn, núi Pheo. Phía sau núi Nghĩa Lĩnh có những quả đồi lớn san sát nối liền trông giống như đàn voi chầu về Đất Tổ, phía trước là ngã ba Bạch Hạc - nơi hợp lưu của 3 dòng sông là sông Hồng, sông Lô, sông Đà tạo ra một vùng nước mênh mông. Phía Đông xa mờ là dãy Tam Đảo trùng điệp (núi mẹ), xa về phía Nam là dãy Ba Vì hùng vĩ (núi cha) tụ lại. Đứng trên đỉnh cao Nghĩa Lĩnh ta có thể nhìn bao quát toàn bộ một vùng rộng lớn với cảnh đẹp sơn thủy hữu tình. Tương truyền, Vua Hùng sau khi đi khắp mọi miền đã quyết định chọn vùng đất này làm nơi đóng đô.

Lễ hội Đền Hùng (Ảnh: TL)

Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng trong lịch sử

Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương luôn có vị thế đặc biệt trong tâm thức của người Việt. Theo bản ngọc phả viết thời Trần, năm 1470 đời Vua Lê Thánh Tông và năm 1601 đời Vua Lê Kính Tông sao chép đóng dấu kiềm để tại Đền Hùng, nói rằng: “… Từ nhà Triệu, nhà Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê vẫn cúng hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa. Những ruộng đất sưu thuế từ xưa để lại dùng vào việc cũng tế vẫn không thay đổi…”. Như vậy, từ thời Hậu Lê trở về trước các triều đại phong kiến đều quản lý Đền Hùng bằng cách giao thẳng cho dân sở tại trông nom, sửa chữa, cúng bái, làm Giỗ Tổ và họ được miễn nộp thuế 500 mẫu ruộng, miễn đóng sưu thuế, miễn phu lính.

Vào năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc đã trình Bộ Lễ quy định ngày 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm làm ngày Quốc tế (Quốc lễ, Quốc giỗ). Điều này được tấm bia “Hùng Vương từ khảo” do Tham tri Bùi Ngọc Hoàn, Tuần phủ tỉnh Phú Thọ, lập năm Bảo Đại thứ 5 (1940) đặt ở Đền Thượng trên núi Nghĩa Lĩnh xác nhận: “Trước đây, ngày Quốc tế lấy vào mùa thu làm định kỳ. Đến năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc có công văn xin Bộ Lễ ấn định ngày 10 tháng 3 hàng năm là ngày Quốc tế, tức trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đời thứ 18 một ngày. Còn ngày giỗ (11 tháng 3) do dân sở tại làm lễ”. Kể từ đây, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm được chính thức hóa bằng luật pháp. Những năm hội chính, phần lễ gồm: Tế lễ của Triều đình, sau đó là phần lễ của dân. Còn phần hội, bao gồm các trò chơi dân gian, và đặc biệt là các đêm Hát Xoan, Hát Ghẹo là hai làn điệu dân ca độc đáo của vùng Đất Tổ.

Sau Cách mạng tháng Tám (1945), Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm tới Đền Hùng - Giỗ Tổ. Ngày 18/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 22/SL-CTN cho công chức nghỉ ngày 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm để tham gia Giỗ Tổ Hùng Vương. Sinh thời Bác Hồ đã hai lần về thăm Đền Hùng (năm 1954 và 1962). Ngày 19-9-1954 tại Đền Hùng, Người đã căn dặn cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn quân Tiên phong, trước khi về tiếp quản Thủ đô: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Những lần về thăm Đền Hùng, Bác thường căn dặn: “Phải chú ý bảo vệ, trồng thêm hoa, thêm cây cối để Đền Hùng ngày càng trang nghiêm và đẹp đẽ, thành công viên lịch sử cho con cháu sau này đến tham quan”.

(Ảnh: TL)

Năm 1995, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đã được Ban Bí thư ghi trong thông báo là ngày lễ lớn trong năm. Ngành Văn hóa Thông tin - Thể thao phối hợp với các ngành chức năng tổ chức lễ hội trong thời gian 10 ngày (từ 1-3 đến 10-3 Âm lịch). Tại Nghị định số 82/2001/NĐ-CP ngày 06-11-2001 về nghi lễ Nhà nước và đón tiếp khách nước ngoài, trong đó có nội dung quy định cụ thể về quy mô tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương. Ngày 2-4-2007, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Luật Lao động cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (10-3 Âm lịch). Kể từ đây, ngày 10-3 Âm lịch hàng năm trở thành ngày lễ lớn - Quốc lễ mang bản sắc văn hóa dân tộc. Trong ngày lễ này, nhân dân trong nước và ngoài nước có thể hành hương về Đất Tổ để cúng giỗ. Còn tại các đền thờ Vua Hùng, cộng đồng người Việt trong nước và ngoài nước, tùy điều kiện, tổ chức nghi thức giỗ vọng, hướng về Đất Tổ, để tưởng nhớ Tổ tiên và cội nguồn dân tộc.

Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm Bính Thân 2016

Năm 2016 ngoài việc duy trì những chương trình trong phần dâng lễ, phần hội như truyền thống sẽ có nhiều nét mới trong Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm Bính Thân.

Năm Bính Thân 2016 là năm lẻ, Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng do UBND tỉnh Phú Thọ chủ trì và có sự tham gia của 03 tỉnh: Hưng Yên, Bình Thuận và Cà Mau. Năm nay, thời gian tổ chức lễ hội diễn ra trong 05 ngày, từ ngày 12 đến ngày 16 tháng 4 (tức ngày 06 đến ngày 10 tháng 3 năm Bính Thân) trong phạm vi Khu Di tích lịch sử Đền Hùng, thành phố Việt Trì và các xã, phường vùng ven Đền Hùng; các di tích thờ Hùng Vương và danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương trên địa bàn toàn tỉnh Phú Thọ, trong đó trung tâm là Khu Di tích lịch sử Đền Hùng và thành phố Việt Trì. Cùng với đó, các địa phương nơi có đền thờ Hùng Vương và các danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng cùng thời gian tỉnh Phú Thọ tổ chức dân hương tại Đền Thượng, núi Nghĩa Lĩnh, Khu Di tích lịch sử Đền Hùng (từ 7h00 ngày 10-3 năm Bính Thân).

(Ảnh: TL)

Năm nay, Lễ rước kiệu về Đền Hùng được tổ chức vào ngày 14-4 (tức ngày 8-3 năm Bính Thân) với sự tham gia của các xã, phường, thị trấn vùng ven di tích: xã Hy Cương, Chu Hóa, Hùng Lô, Kim Đức, phường Vân Phú (thành phố Việt Trì), xã Tiên Kiên, thị trấn Hùng Sơn (huyện Lâm Thao), và các xã, phường thị trấn thuộc thành phố Việt Trì, huyện Lâm Thao và Phù Ninh chủ động chuẩn bị. Đây là hoạt động mang tính chất cộng đồng cao nhất thể hiện tư tưởng hướng về cội nguồn dân tộc, biết ơn Tổ tiên và phát huy tinh thần đoàn kết cộng đồng.

Bên cạnh phần Lễ, các hoạt động hội cũng được tổ chức với nhiều hoạt động phong phú và đa dạng. Chương trình nghệ thuật chào mừng Lễ hội Đền Hùng năm Bính Thân - 2016 với Chủ đề “Linh thiêng nguồn cội - Đất Tổ Hùng Vương” được tổ chức vào hồi 20h00, ngày 12 tháng 4 năm 2016 (tức ngày 6-3 năm Bính Thân). Chương trình được truyền hình trực tiếp trên Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Phú Thọ. Ngay sau khi kết thúc chương trình nghệ thuật sẽ là màn bắn pháo hoa tầm cao tại bờ hồ Công viên Văn Lang, thành phố Việt Trì.

Một trong những nét mới tại lễ hội năm nay đó là Hội thi gói, nấu bánh chưng và giã bánh giầy tỉnh Phú Thọ mở rộng; Triển lãm ảnh tư liệu chủ đề “Nghi lễ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - bản sắc cội nguồn dân tộc”; Triển lãm “Ảnh đẹp du lịch Phú Thọ”; Tổ chức trưng bày tư liệu, hiện vật về di sản văn hóa phi vật thể “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” và “Hát Xoan Phú Thọ”; tổ chức Lễ hội đường phố tại thành phố Việt Trì; Liên hoan Hát Xoan cho đối tượng là thanh thiếu nhi trên địa bàn thành phố Việt Trì; Hội chợ Hùng Vương năm 2016; Giải bóng chuyền các đội mạnh toàn quốc tranh cúp Hùng Vương năm 2016; Chương trình biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp và biểu diễn nghệ thuật của các tỉnh tham gia tổ chức Giỗ Tổ năm 2016. Đặc biệt năm nay, Hội thi bơi chải Việt Trì mở rộng lần đầu tiên được tổ chức trên hồ Công viên Văn Lang vào 8h00 ngày 10-4  năm 2016 (tức ngày 4-3 năm Bính Thân), khơi dậy tinh thần tôn kính tổ tiên, đạo lý uống nước nhớ nguồn, tạo nên ý thức về tình cảm, cộng đồng, về sức mạnh truyền thống của dân tộc.

(Ảnh: TL)

Cùng với đó, đồng bào cả nước về tham gia Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm 2016 sẽ được thưởng thức làn điệu Hát Xoan Phú Thọ do các nghệ nhân của 4 phường Xoan gốc trình diễn tại các xã Kim Đức và Hùng Lô. Đây là hoạt động cho thấy sự phát triển, sức sống trường tồn với thời gian của Hát Xoan Phú Thọ.

Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng là dịp để giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, lòng biết ơn sâu sắc các Vua Hùng đã có công dựng nước và các bậc tiền nhân kiên cường chống giặc ngoại xâm giữ nước, đồng thời là dịp quan trọng để quảng bá ra thế giới về một di sản vô cùng giá trị, độc đáo đã tồn tại hàng ngàn năm, ăn sâu vào bao tâm hồn, tình cảm, trở thành đạo lý truyền thống của đồng bào cả nước, kiều bào ta ở nước ngoài, là ngày để toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta cùng nguyện một long mãi mãi khắc ghi lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước – Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.

Nguyễn Tiến Chung