Công bố kết quả tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga

Ngày 28/8, tại Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức Lễ công bố kết quả tiếp nhận và khai mạc trưng bày tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay - hiện vật tiêu biểu của văn hóa Champa - mới được hồi hương tháng 6/2024, sau hành trình dài lưu lạc ở nước ngoài.

Dự lễ công bố có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương; ông Marc Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam; ông Marcus Winsley, Phó đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam; đại diện các bộ, ngành, các đơn vị thuộc Bộ VHTTDL.

Các đại biểu công bố bức tượng Nữ thần Durga

Tượng đồng Nữ thần Durga - Cổ vật quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa, mỹ thuật

Tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam do Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn, Vương quốc Anh tịch thu được từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đã trao trả về Việt Nam. Sau rất nhiều nỗ lực của Bảo tàng Lịch sử quốc gia, nhà tài trợ Đào Danh Đức, Nguyễn Ngọc Thúy cùng sự phối hợp tích cực của các cơ quan thuộc Bộ VHTTDL, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam, Công ty Cổ phần Dịch vụ hàng hóa Nội Bài, Công ty Constantine (Vương quốc Anh)… ngày 18-6-2024, tượng đồng Nữ thần Durga đã được vận chuyển an toàn về lưu giữ tại kho bảo quản của Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Tượng đồng Nữ thần Durga

TS Nguyễn Văn Đoàn - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, cho biết, khi tiếp nhận bức tượng, Bảo tàng đã thành lập Hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng. Hội đồng xác định: Đây là tượng Nữ thần Durga 4 tay, có thể khối lớn (cao toàn bộ 191cm, trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn. Tượng có nguồn gốc Việt Nam, thuộc phong cách nghệ thuật văn hóa Champa. Tuy nhiên, thông tin về địa điểm cụ thể phát hiện ra tượng Nữ thần Durga vẫn cần được tiếp tục nghiên cứu.

"Đây là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử" - TS Đoàn cho biết.

Hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga - kết quả của sự nỗ lực hợp tác của Việt Nam và các quốc gia liên quan

Việc hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế trong đó có Công ước của UNESCO 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.

Đông đảo du khách chiêm ngưỡng bức tượng

Cụ thể, tháng 8/2023, ĐSQ Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin về Bộ VHTTDL về việc Bộ Tư pháp, Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn, Vương quốc Anh đã tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam. Ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ VHTTDL đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu và xác định tượng đồng Nữ thần Durga và đề xuất phương án tiếp nhận, hồi hương pho tượng này.

Ngày 13/9/2023, đại diện Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ, Cảnh sát đô thành Luân Đôn đã phối hợp với các cơ quan chức năng bàn giao tượng đồng Nữ thần Durga cho Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh. Lễ bàn giao được diễn ra tại Công ty Constantine, Luân Đôn, Vương quốc Anh, nơi pho tượng đang được lưu giữ sau khi bị tịch thu và đưa đến Công ty Constantine từ ngày 17/7/2023.

Tháng 1/2024, Bộ VHTTDL đã cử đoàn công tác sang Vương quốc Anh để thực hiện nhiệm vụ đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và giám sát, thống nhất phương án vận chuyển tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam.

Sau khi đưa tượng Nữ thần Durga về đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia, hoàn thiện các thủ tục bàn giao và sắp xếp tượng trong kho an toàn, ngày 24-6, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã thành lập hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng, đồng thời, lấy mẫu phân tích thành phần hợp kim.

Bảo tồn di sản văn hóa - một thành tố quan trọng trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam

Phát biểu tại sự kiện, ông Marc Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam khẳng định: “Sự kiện này là minh chứng cho phạm vi hoạt động toàn cầu của các mạng lưới tội phạm và cũng nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc các đối tác thực thi luật quốc tế cùng chung tay triệt phá những tổ chức tội phạm xuyên biên giới. Vương quốc Anh và Chính phủ Hoa Kỳ, cụ thể là Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ, Cảnh sát đô thành Luân Đôn xứng đáng được tuyên dương vì những nỗ lực không mệt mỏi nhằm mang di sản văn hóa vô giá này trở về quê hương, và từ đây người dân Việt Nam có thể chiêm ngưỡng một tuyệt tác về lịch sử và nghệ thuật của Việt Nam. Tôi vô cùng tự hào vì chính phủ Hoa Kỳ đã góp phần quan trọng vào việc đưa cổ vật Chămpa về quê hương”.

Cũng theo ông Marc Knapper, Hoa Kỳ và Việt Nam đã ký Công ước UNESCO 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa. Phái đoàn Hoa Kỳ tại Việt Nam ủng hộ các nỗ lực của Việt Nam nhằm bảo vệ di sản văn hóa của mình và đảm bảo rằng các cổ vật được bảo tồn vì lợi ích của các thế hệ tương lai. Bảo tồn di sản văn hóa cũng là một thành tố quan trọng trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam như trong Bản ghi nhớ hợp tác vừa được ký kết trong chuyến thăm của Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân tới Hoa Kỳ vào tháng 3-2024.

Ông Marc Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam phát biểu tại Lễ công bố

Nhà sưu tập Đào Danh Đức, người đã hỗ trợ tích cực cho quá trình hồi hương cổ vật Tượng đồng Nữ thần Durga chia sẻ, ông cảm thấy may mắn khi có cơ hội được đồng hành cùng các cơ quan chức năng của Việt Nam trong quá trình đưa cổ vật đặc biệt giá trị này về nước.

“Vượt qua nhiều khó khăn, đến hôm nay, được chứng kiến hiện vật ra mắt công chúng, tôi rất vui mừng vì đã góp phần cùng Bảo tàng đưa tượng đồng Nữ thần Durga về nước”, nhà sưu tập Đào Danh Đức cho biết.

Tại lễ công bố, Thứ trưởng Bộ VHTTDL  Hoàng Đạo Cương đã trao tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ VHTTDL cho hai cá nhân: ông Đào Danh Đức, Chủ tịch Chi hội Di sản Văn hóa Không gian Nghệ thuật thế giới thuộc Hội Di sản Văn hóa TP. HCM; bà Nguyễn Ngọc Thúy, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Đình Phong đã có thành tích tài trợ toàn bộ kinh phí vận chuyển tượng đồng Nữ thần Dugra từ Vương quốc Anh về Việt Nam nhằm tăng cường hồi hương cổ vật, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Bài và ảnh: Hoàng Quỳnh Hương