Vườn Quốc gia núi Simien

Vườn Quốc gia Simien nằm ở khu Semien Gondar của vùng Amhara. Khuôn viên của nó bao phủ dãy núi Semien và có núi Ras Dashen (hay: Ras Dejen) - đỉnh cao nhất ở Ethiopia và cao thứ 4 ở châu Phi. Theo các dấu tích khảo cổ học, khu vực Simien từng là nơi sinh sống của những người định cư và tu luyện ở đó ít nhất khoảng 2.000 năm. Simien là một quần thể các di tích lịch sử - văn hóa khi được bao quanh bởi những trung tâm văn hóa cổ như: Aksum (tỉnh Tigray - cực Bắc Ethiopia) với hơn 100 khối bia đá cổ; khu vực Lalibela (thuộc Amhara) – nơi có những nhà thờ đá được đẽo gọt nguyên khối, hoặc quần thể lâu đài Fasil Ghebbi tại tỉnh Gonder…

Theo sử liệu được ghi chép từ thế kỷ XVIII – XIX của Ethiopia, Simien là nơi qua lại của các tuyến đường thương mại cũ. Năm 1969, Công viên quốc gia núi Simien được thành lập bởi Clive Nicol - người đã viết về những trải nghiệm của mình trong tác phẩm “From the Roof of Africa” (Từ mái nhà của châu Phi, 1971). Các ngọn núi Simien có lẽ là một trong những địa điểm du lịch tuyệt vời nhất trên thế giới. Nếu như ai đó đã từng viếng thăm Vườn Quốc gia Grand Canyon (Colorado - Mỹ) với ấn tượng về vẻ đẹp hùng vĩ của Rặng Thạch Sơn, thì đến với Simien, cảm giác này một lần nữa được khắc in đậm nét. Nhiều người còn cho rằng, ngọn núi Simien được cố định trong bộ nhớ của họ như là một mẫu mực của thế gian thần bí. 

Truyền thuyết địa phương có kể rằng, một ngàn năm trước đây, các vị thần ngự trị ở Ethiopia thường chơi cờ trên những vách đá cheo leo kỳ diệu. Tạo hình trên các vách núi khiến du khách dễ liên tưởng đến toà lâu đài bằng ngọc lưu ly cùng đá rubi sáng chói. Khung cảnh càng trở nên huyền ảo khi ánh hoàng hôn phản chiếu trên những tháp núi, tạo nên bóng dáng của chàng hiệp sĩ ngọc lục bảo – người đầu tiên len lỏi giữa các vách núi đá để tìm ra điều kỳ diệu. Phía chân trời xa xa, một vị vua đang ngự trên một ngọn núi với vương miện ngọc bích và được bảo vệ bởi hàng rào các quân cờ. Những vị thần trao đổi với nhau nhiều chiếc khiên nhỏ trong các trò chơi và đồng thời để chống lại những người đàn ông lạ gọi tên họ tại các vách núi…

Vườn quốc gia Semien với những đỉnh núi cao ngất ngưởng, thung sâu thăm thẳm. (Ảnh:TL)

Đắm mình trong màn sương huyền thoại, đứng trên Công viên núi Simien, người ta như bị mê hoặc bởi một thế giới ngoại giáo với những người khổng lồ. Ở đó, các vị thần trái đất đang nghiêng mình xuống từ những đám mây khổng lồ để đánh một hoặc hai trận trong môn thể thao của họ.

Từ thị trấn, người ta sẽ đưa du khách cùng những hàng hóa cần thiết vào sâu bên trong công viên. Công ty du lịch sẽ cử một hướng dẫn viên (có trang bị súng) đi bộ cùng khách men theo những con đường dài và hẹp lòng vòng quanh các dãy núi, qua những đồng cỏ. Phần hấp dẫn nhất của Simien đối với mọi du khách chính là những cảnh quan ở các hẻm núi tĩnh lặng.

Những cảnh quan ngoạn mục của Vườn Quốc gia núi Simien được tạo ra bởi việc xói mòn và sự đa dạng sinh học cao. Sự xói mòn của Simien cho thấy nó được bắt đầu từ các sườn dốc thoai thoải ở thung lũng cao nguyên và sau đó mở rộng lên phía trên. Với những ai nhiều lần tới Simien, thì mỗi lần đến đây đều có cảm giác mới lạ. Việc được ngắm nhìn các ngọn núi khổng lồ đã mang lại cho họ cảm xúc rất tuyệt vời. Từ đây, du khách có thể bao quát được những nếp gấp của cao nguyên, các vách núi dựng đứng và lởm chởm cùng khung cảnh vùng nông thôn rộng lớn mênh mông dưới các thung lũng. Giữa không gian đất – trời, từ trên đỉnh núi Simien nhìn xuống, người ta có cảm giác như đang được thưởng ngoạn vẻ đẹp của trái đất từ một hành tinh đơn lẻ khác. 

Vườn Quốc gia Simien bao gồm một trong các khối núi chính của châu Phi, được phân cách bởi các thung lũng sông rộng và sâu ở phía Bắc, phía Đông và phía Nam; tạo thành khung cảnh rộng lớn của những hẻm núi gồ ghề dựng theo phương thẳng đứng với vùng đất thấp bên dưới. Một số đỉnh núi vượt lên trên 4000m, tiêu biểu là Ras Dashen - điểm cao nhất ở Ethiopia. Về mặt địa chất, cao nguyên núi Simien phần lớn là đá bazan tối màu Trapp và đã bị bào mòn hàng triệu năm qua. Những vách đá sắc nhọn dựng đứng tới 1.500m, tạo thành những bức tường đá trải dài khoảng 35 km ở phía Bắc Simien. Địa chấn cùng sự xói mòn trong những thiên niên kỷ tiếp theo, đã tạo nên cảnh quan lởm chởm ở các dãy núi Simien với nhiều hẻm núi và vách đá thăm thẳm. Nhiều chuyên gia của UNESCO đã cho rằng, phong cảnh ngoạn mục của Simien có thể được coi là cạnh tranh với hẻm núi Grand Canyon ở Colorado (Hoa Kỳ).

Theo các nhà khoa học, khu phức hợp này được hình thành bởi các vụ núi lửa phun trào trước đây tại Tertiary Oligocen - Miocen Age. Hoạt động địa chấn lớn này diễn ra khoảng 40 – 20 triệu năm trước. Dung nham nóng chảy đổ ra của lõi trái đất đạt độ dày 3000m. Các tháp nhọn nổi tiếng chính là những ngọn núi được tăng độ cao đột ngột từ vùng cổ núi lửa. Dung nham hóa thạch ở những vùng đất xung quanh chính là tàn dư cuối cùng của núi lửa cổ đại.

Người dân sinh sống xung quanh vườn quốc gia núi Semien, Ethiopia (Ảnh:TL)

Tại Gidir Got và lmet Gogo - những vị trí được coi là trung tâm của công viên, du khách sẽ được chiêm ngưỡng nhiều khung cảnh ngoạn mục. Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, Công viên núi Simien đã chứa đựng một số lượng lớn và phong phú các động vật và thực vật hoang dã. Toàn bộ vùng cao nguyên núi Simien cao trên 3600 mét so với mực nước biển, luôn được bao phủ bởi cỏ mềm, xanh tốt. Nhịp đời luân phiên của chúng đã tạo thành một phức hợp lớn và dày. Có thể nói, các vách đá dốc và khí hậu mát mẻ chính là sinh quyển của Vườn Quốc gia núi Simien.

Thảm thực vật Simien là một hỗn hợp những loại gỗ xuất phát từ vùng núi. Thành của những vách đá dựng cao hơn hoang mạc núi đã che chắn và giữ lại độ ẩm cho đồng cỏ thô với các loài thảo mộc bụi nằm rải rác và những loại dây leo. Tại độ cao 3000 - 3800m, mạch nha vẫn có cơ hội sinh sống và phát triển. Đất ở các bãi hoang trong những khe núi là môi trường sống tốt cho một số loại cây, như anh thảo vàng hay cây Giant (Giant Lobelia)... Giant là giống cây lạ có hoa khổng lồ màu xanh. Loại cây này được tìm thấy ở lớp trên cùng của cao nguyên Simien. Rêu Grimmiaceae ở Simien với các lớp dầy, tạo thành chiếc áo choàng duyên dáng và vĩnh cửu cho những vách núi đá. 

Simen là một trung tâm và điểm nóng về đa dạng sinh học ở phía Đông của Afromontane và cũng là mái nhà chung của một số loài bị đe dọa trên toàn cầu. Tổng cộng có 21 loài thú đã được ghi nhận với ba loài đặc hữu là: dê rừng Walia, khỉ đầu chó (Theropithecus gelada) và những con sói Ethiopia đang có nguy cơ tuyệt chủng. Sự sinh tồn của khỉ đầu chó và sói Ethiopia đều phụ thuộc vào đồng cỏ Afroalpine và cây thạch nam. Những con khỉ đầu chó được cho là hấp dẫn nhất đối với khách du lịch. Người ta có thể quan sát cả ngày nhóm động vật này trên các vách núi. Dê Walia là loại hoang dã và bị liệt vào nguy cơ tuyệt chủng trên thế giới. Tuy nhiên tại Simien, loại dê này đã chiếm số lượng lớn. Môi trường sinh quyển của Simien với khí hậu mát mẻ ở độ cao phù hợp với cây Erica (sống ở độ cao 3600 đến 4000m), đã tạo ra những điều kiện thích hợp cho sự sống còn của dê rừng Walia. Mặc dù có sự biến đổi khí hậu trong nhiều thế kỷ trước đây, nhưng nhờ có môi trường sống ở Simien vẫn được duy trì tốt, hàng trăm loài động vật đã sống sót cho đến ngày nay. Ngoài ra, nhiều loài động vật khác được tìm thấy trong công viên, như báo, mèo rừng Bắc Phi, mèo hoang, linh cẩu đốm, linh dương Klipspringer, khỉ đầu chó Anubis, khỉ đầu chó Hamadryas và chó rừng có bộ lông màu vàng.

Công viên cũng là một khu vực chim quan trọng. Ở phía Tây của cao nguyên Simien đã hình thành một phần của vùng chim đặc hữu lớn. Có 400 loài chim (trong đó có bảy loài đặc hữu), nổi bật là kền kền Lammergeyer, đại bàng Verreaux, chim cắt, chim ưng Lanner và chim ó... Kền kền râu Lammergeyer được đánh giá là loài chim quan trọng và quý hiếm của Ethiopia với sải cánh dài 3m. 

Những cảm giác đặc biệt in dấu trong lòng khách tham quan không chỉ là phong cảnh (và độ cao) mà là sự phấn khích của việc ngồi giữa một nhóm khỉ đầu chó gelada, hoặc được xem cuộc đấu giữa các chú dê rừng Walia để giành những gờ đá tuyệt vời, các con đại bàng gầm thét… Rồi bất giác ngắm nhiều dãy núi chạy đua trên đường đến chân trời, để rồi lại thấy đường chân trời dài vô tận và nhiều hơn thế nữa… Còn nếu ai đó là người hoài cổ, Simien sẽ là người bạn đồng hành tuyệt vời với họ trong những chuyến viếng thăm các di tích lịch sử.

Danh thắng này đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới năm 1978. Mấy chục năm gần đây, số lượng sinh vật giảm sút nghiêm trọng cùng những nguy cơ đe dọa đến tính toàn vẹn của Công viên quốc gia núi Simien. Từ năm 1996, UNESCO đã liệt kê Simien trong Danh sách Di sản thế giới gặp nguy hiểm. Tuy vậy, những gì là rất đặc biệt được trải nghiệm ở công viên này đã vây hãm tâm lý của du khách, khiến cho phần lớn trong số họ thực sự luyến tiếc khi phải quay trở lại với nhịp điệu sôi động của cuộc sống nơi các thành phố và thị trấn.

Bùi Thị Ánh Vân