Thánh đường Chartres

20/04/2016 15:04

Chartres là một thánh đường còn nguyên vẹn nhất trong một loạt các thánh đường quan trọng ở Ile de France, vùng ngoại vi Paris, cùng xây dựng theo phong cách Gothic ở châu Âu.

Nhà thờ Chartres tên chính là nhà thờ Đức Bà. Đó là một công trình lớn xây theo kiểu Gothic. Thánh đường hiện nay được xây trên nền của nhiều nhà thờ cũ. Nhà thờ đầu tiên cõ lẽ được xây dựng trong thế kỉ IV, nhưng năm 473 đã bị thiêu rụi hoàn toàn. Căn thứ hai được xây trong năm 858 và cũng bị thiêu huy năm 1020. Tuy sau đó được xây lại ngay và công việc tu bổ, xây thêm được tiếp tục cho đến nửa sau thế kỉ XII, thánh đường như một lần nữa lại chịu chung số phận của những nhà thờ trước nó: bị thiêu rụi hoàn toàn trong 1 trận hỏa hoạn kinh khủng diễn ra tháng 6/1194. Lần này công việc xây lại cũng được tiến hành ngay sau đó bằng tiền quyên góp của dân địa phương, của giáo hội, của khách hành hương… Chỉ trong khoảng 26 năm, thánh đường đã được xây xong về cơ bản. Do được hoàn tất trong khoảng thời gian ngắn nên thánh đường Chartres vẫn giữ được sự thống nhất gần như trọn vẹn về kiến trúc. Tất nhiên, công việc xây dựng những chi tiết khác vẫn được tiếp tục tiến hành.

Nhà thờ Đức Bà Chartres được xây dựng theo kiến trúc Gothic đặc trưng. (Ảnh: TL)

Thông thường khi xây nhà thờ thường bắt đầu ở phía Đông, nhưng ở Chartres lại khác: Hình dạng kết cấu chịu lực xô của mái vòm ở gian giữa nhà thờ - một bánh xe bằng 1/4 hình tròn có nan hoa có vẻ cổ hơn những bánh xe như thế ở chỗ ca đoàn đầu phía Đông và các cửa sổ ở lối đi, các cửa sổ hẹp có đỉnh vòm nhọn, ở gian giữa nhà thờ phức tạp hơn ở ca đoàn.Giàn giáo rất đắt tiền, vì thế phương pháp thường dùng là phải xây dựng sàn công tác bằng gỗ được chống đỡ trên vách đã xây xong hơn là bắt giàn giáo từ dưới đất lên. Khi toàn bộ chiều cao của vách đã xây đụng không gian bên trong được lợp mái che phần gồ trước khi xây dựng mái cong hình vòm, dùng để che mưa nắng cho nhóm thợ. Làm tiếp một khung sườn, lúc đó các khoảng không gian giữa (các ngăn) được lấp đầy với lượng gỗ sử dụng tối thiểu. Đá mang lên giàn giáo bằng các đường đất đắp hay nâng bằng cẩu vận hành bằng bánh xích nằm trong công trình. Công đoạn chạm khắc trang trí như mũ cột đều tiến hành ngay hiện trường: Tác phẩm điêu khắc hình người được chạm khắc trong xưởng và lắp đặt khi hoàn tất - môt số tác phẩm điêu khắc Trung cổ có khắc số cho biết vị trí lắp đặt. Công đoạn sau cùng dành cho thợ lắp kính, lắp kính màu được cắt tỉ mỉ vào các khoảng trống trong họa tiết hình mạng gân bằng đá.

Thánh đường Chartres rộng hơn, cao hơn và cho nhiều ánh sáng xâm nhập vào trong lòng thánh đường hơn bất kì nhà thờ nào xây dựng trước đó. Thánh đường gồm đại sảnh chính với 7 gian không đều nhau, một cánh ngang với hai cánh bên ở phía Đông và phía Tây. Một điện thờ với 4 gian kèm theo 2 cặp cánh bên, một hậu cung gồm 7 gian với một cặp hành lang chạy qua chánh điện. Chiều dài tổng cộng của công trình là 130.2m. Sảnh chính có chiều dài 73.47m và chiều rộng 16.40m, chiều cao 36.55m. Cánh ngang dài 64.30m, điện thờ dài 38.34m. Tổng điện tích trong lòng thánh đường là 580 m2.

Phần kiến trúc và nội thất bên trong nhà thờ. Những mái vòm, cột và các hình trạm khắc cho thấy sự tinh xảo và cầu kỳ trong thiết kế làm Nhà thờ Đức Bà có một vẻ đẹp không giống bất kỳ nhờ thờ nào. (Ảnh: TL)

Mặt tiền có hai gác chuông: gác chuông cổ dựng vào thế kỷ 12, đỉnh có mái nhọn bằng đá thẳng vút; Gác chuông bắc cũng được dựng cùng thời gian đó và bằng đá nhưng mái nhọn đá thì xây dựng có muộn hơn, vào đầu thế kỷ 16. Người xây dựng là Yehan de Beauce, ông tiến hành theo kiểu Gothic uốn, ảnh hưởng theo kiểu phục hưng. Phần lan can đá chỗ dàn đồng ca cũng do Yehan de Beauce chế tạc và khu hầm mộ dưới giáo đường tới tận thế kỷ 9 và 11. Tượng Đức Mẹ Đồng Trinh cũng là một kiệt tác được du khách đến chiêm ngưỡng.

Phần kiến trúc khác đáng để ý đến là 3 cổng nằm ở phía Tây dẫn vào cổng chính. Cổng phải,hay còn gọi là cổng Nam, có những phù điêu và tượng tả “Lần xuất hiện đầu tiên của đấng Jesus”, với hình tượng đứa trẻ sơ sinh nằm trong vòng tay Đức Mẹ Đồng Trinh. Cổng Bắc nói về sứ mệnh của chúa Jesus nơi trần thế, về ngày về với Đức Chúa Cha. Cổng trung tâm đề cập đến cảnh phục sinh của Chúa Jesus, cảnh nữ thánh Anne đang bế Đức Mẹ Đồng Trinh đang còn lúc thơ ấu. Ở hai bên cổng, người ta nhìn thấy nhiều nhân vật Cựu ước và Tân ước: Judith, thánh Jean-Baptiste, thánh Pierre. Trên cổng đỉnh vòm, có cảnh Chúa sáng tạo ra thế giới và cuộc sống của Adam và Eva, đặc biệt thu hút sự chú ý của khách tham quan.

Hình ảnh và tượng trên cổng và mặt ngoài Nhà thờ với nội dung chính miêu tả cuộc đời của Đức Mẹ, Chúa Jesus và những nhân vật trong Kinh Thánh. (Ảnh: TL)

Nhưng đặc điểm khiến cho thánh đường Chartres nổi tiếng nhất là giàn kính màu của nó. Kính thời Trung cổ không có vẻ trong suốt rực rỡ. Màu sẫm giống như đá quý, phải mất một số thời gian mới quen với mức độ ánh sáng. Những khó khăn này khiến cho Chartres không giống bất kỳ nhà thờ nào khác. Thánh đường Chartres đã nổi tiếng ngay từ thế kỉ XIII nhờ những bức tranh kính. Sảnh chính là phần kiến trúc đáng chú ý nhất về mặt nghệ thuật và ánh sáng vì còn giữ được nhiều tranh kính rất cổ. Bốn tấm cổ nhất đã có từ giữa thế kỉ VIII. Có tất cả 173 tấm tranh kính gắn nơi cửa sổ với tổng diện tích lên đến 2.000 m2, một vài tấm đã bị phá hủy trong thời kì Cách Mạng, nhưng cái đẹp nhất vẫn còn nguyên. Ánh sáng từ bên ngoài thông qua các tranh kính đã hắt đủ màu: đỏ, lam, lục, vàng… vào bên trong thánh đường. Mỗi tranh kính miêu tả một tình tiết rút ra từ Kinh thánh, hoặc lịch sử Giáo hội, thành phố, thánh đường và chu trình của cuộc sống con người. Nhờ những tấm tranh kính này, Thánh đường Chartres trở thành một nơi giống như thư viện. Tất cả đã tạo nên một cảnh sắc tuyệt đẹp và nhẹ nhàng, làm giảm bầu không khí trang nghiêm vốn có thường thấy ở những nơi thờ phụng.

Số liệu thực tế: