Ngắm ngôi chùa 165 tuổi ở Sài Gòn: Chùa Giác Viên

Chùa ban đầu là một am nhỏ mang tên là Quan Âm các. Năm 1798, khi trùng tu chùa Giác Lâm, nơi đây là bến Hố Đất được chọn làm nơi chứa gỗ. Gỗ xây dựng chùa được chở từ rừng về bằng đường sông, theo rạch Hố Đất (tức rạch Tân Hòa) vào rạch Ông Bường, rồi đỗ ở bến mà sau này là vị trí của chùa Giác Viên ngày nay.

Sau khi cưa xẻ, những cây ván được đưa về chùa Giác Lâm (cách đó khoảng 2 km) bằng xe trâu. Công trình đại trùng tu đó kéo dài khoảng 6 năm mới xong (1798-1804). Trong khoảng thời gian đó, một ông hương đăng già (lo việc nhang đèn trong chùa, không rõ họ tên) được cử đến trông coi việc cưa xẻ và giữ gìn cây gỗ. Đến đây, ông dựng một cốc nhỏ (bên trong có thờ Bồ Tát Quán Thế Âm) vừa làm nơi tu, vừa để lo cho công việc. Đến khi chùa Giác Lâm được trùng tu xong, Thiền sư Tổ Tông-Viên Quang cho sửa am thành chùa, đặt tên là Viện Quan Âm.

Chùa Giác Viên đã có tuổi đời lên đến 165 tuổi. Ảnh: internet

Chùa được trùng tu lớn vào các năm 1899 – 1902 dưới thời Hòa thượng Như Nhu trụ trì và vào các năm 1908 – 1910 dưới thời Hòa thượng Như Phòng trụ trì.

Kiến trúc chùa Giác Viên gồm hai nếp nhà tứ trụ ghép liền nhau. Nếp nhà trước làm chánh điện, thờ chư tổ; nếp nhà sau làm giảng đường, phòng khách. Hai bên hông có hai dãy Đông lang và Tây lang nối vào nhà chính.

Điện Phật được bài trí tôn nghiêm. Chùa có 153 pho tượng và 57 bao lam, hầu hết được tạo tác và chạm khắc vào hai lần đại trùng tu ngôi chùa. Hầu hết các cổ vật này được chạm khắc vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Nét đặc biệt trong kiến trúc chùa Giác Viên là bộ sườn gỗ chạm trổ tinh vi, tiêu biểu cho kiến trúc cổ truyền tại miền Nam Việt Nam.

Các pho tượng Tổ thờ ở nhà Tổ được xem là tượng chân dung sớm ở Nam Bộ. Chánh điện thờ đến 120 pho tượng, đáng chú ý có các tượng và bộ tượng: A Di Đà, Bồ Tát Di Lặc, Quán Thế Âm, Đại Thế Chí, Thập Điện Diêm Vương (10 tượng), Thập Bát La Hán (18 tượng). Ngoài ra, ở bàn thờ Tổ, có ba tượng chân dung của ba vị trụ trì là: Tiên Giác-Hải Tịnh, Như Nhu-Chân Không và Như Phòng-Hoằng Nghĩa.

Các bao lam ở chùa đều có giá trị nghệ thuật cao như ba bao lam chạm lộng cả hai mặt ở nhà Tổ. Nhiều đề tài dân gian được thể hiện trên bao lam như: Tô Vũ chăn dê, Ngư tiều canh độc… đặc biệt là bao lam Bá Điểu và bao lam Thập bát La Hán thượng kỳ thú. Ở bao lam Bá Điểu, với chiều dài 3m, chiều rộng 2,2m, người xem như thấy cả thế giới loài chim đang sinh hoạt ở quanh mình, từ chim công, phụng, trĩ đến chim sẻ, chim bói cá, chào mào, họa mi, le le… Chùa còn có bộ Sám bài bằng gỗ chạm nổi Ngũ Hiền (tượng Phật và bốn vị Bồ tát Quan Âm, Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền) đặc sắc; tấm bình phong đặt ở bàn thờ Tổ, Đề Thính được khắc chìm, nét chạm điêu luyện, săc sảo; tượng Giám Trai bằng gốm, cao 105cm, đặt tại Đông lang do Nam Hưng Xương tạo vào năm 1880.

Ảnh: internet

Ngoài số cổ vật ấy, chùa còn lưu giữ một chiếc giá võng của Triều đình nhà Nguyễn tặng hòa thượng Tiên Giác-Hải Tịnh và một gốc mai cổ thụ. Theo Gia Định xưa, gốc mai này “nguyên lấy giống cây mai của ông Mạc Cửu đem từ Trung Quốc sang Việt Nam”.

Chùa được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia theo Quyết định số 43 - VH/QĐ ngày 7 tháng 1 năm 1993.

Năm 2015, UBND TP Hồ Chí Minh đã ra quyết định phê duyệt dự án trùng tu, tôn tạo chùa cổ Giác Viên trong vòng 2 năm (2015 - 2016)  với kinh phí và quy mô lớn nhất từ trước đến nay.

Theo đó, TP. Hồ Chí Minh sẽ cấp kinh phí tu bổ nhà chánh điện, Đông lang, Tây lang, nhà nối, tháp xá lợi, sân..., hạ giải toàn bộ mái ngói, các kết cấu gỗ bị hư mục, tháo dỡ gạch lát nền, vách ván gỗ, hạ giải một số tường hư mục; đắp cát tôn nền chỗ lún, lát lại gạch nền lục giác, thay thế các cấu kiện gỗ lợp, lại mái ngói âm dương, gia công các cấu kiện con giống trên mái, sơn phủ phục hồi các cấu kiện gỗ, hoa văn, họa tiết... như nguyên gốc.

Bên cạnh đó, sẽ tu bổ hệ thống bao lam, hoành phi, đối liễn, tiến hành phục dựng lại nguyên gốc nhà trù, nhà cốt, hàng rào... đồng thời thực hiện việc xây kè chống xói lở cho chùa, hệ thống cấp thoát nước và phòng cháy chữa cháy. Tổng kinh phí cho dự án hơn 51 tỉ đồng, để chùa cổ 165 tuổi trở thành điểm tham quan du lịch mới của TP. Hồ Chí Minh trong tương lai.

Tổng hợp