Khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai

Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai gồm Vườn Quốc gia Cát Tiên, Khu Bảo tồn thiên nhiên và Di tích Vĩnh Cửu, Khu Bảo tồn vùng nước nội địa Trị An - Đồng Nai, Khu Ramsar Bàu Sấu và Khu Di sản Thiên nhiên Thế giới Cát Tiên. Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai là khu dự trữ sinh quyển thứ 580 của thế giới và là một trong 8 khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam. Đặc biệt, nơi đây còn có diện tích rừng mưa ẩm nhiệt đới cuối cùng còn sót lại ở miền Nam Việt Nam cùng với nhiều loài động vật quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng.

Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai nằm trên địa bàn 5 tỉnh: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Lâm Đồng và Đắk Nông. Trong đó, diện tích rừng lớn nhất và chủ yếu tập trung ở Đồng Nai, bao gồm những địa danh: Khu Bảo tồn thiên nhiên và văn hóa Đồng Nai, Khu Bảo tồn vùng nước ngập nội địa Trị An - Đồng Nai, Khu Ramsar Bàu Sấu và Vườn Quốc gia Cát Tiên, với tổng diện tích 966.563 ha, gồm ba vùng: vùng lõi có diện tích 169.072 ha; vùng đệm có diện tích 349.995 ha và vùng chuyển tiếp có diện tích 447.496 ha.

Khu Dự trữ sinh quyển Cát Tiên được mệnh danh là lá phổi xanh giữa miền Ðông Nam Bộ, được UNESCO chính thức đổi tên thành Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai và công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới. Theo Ủy ban UNESCO và Ủy ban MAB Việt Nam, khi xây dựng khu dự trữ sinh quyển tại tỉnh Đồng Nai thì có tới 80% diện tích bảo tồn nằm dưới sự chỉ đạo và quản lý của UBND tỉnh Đồng Nai nên khu dự trữ sinh quyển này được mang tên là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai. Việc đưa thêm 2 vùng lõi là Khu Bảo tồn thiên nhiên và Di tích Vĩnh Cửu và Khu Bảo tồn vùng đất ngập nước nội địa Trị An - Đồng Nai cùng với Vườn Quốc gia Cát Tiên (vùng lõi đã đề cử trước) tạo nên 3 vùng lõi làm thành vùng hành lang bảo tồn mang tính tổng thể, toàn vẹn của các hệ sinh thái đặc trưng cho vùng nhiệt đới mà tỉnh Đồng Nai đang sở hữu.

Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai được thế giới công nhận ngày 10-11-2001 do đáp ứng các tiêu chí của UNESCO, đặc biệt đây là diện tích rừng mưa ẩm nhiệt đới cuối cùng còn sót lại ở miền Nam Việt Nam với rất nhiều loài động vật quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng, đặc biệt là loài tê giác một sừng. Các hệ sinh thái tự nhiên rừng đầu nguồn ở đây cực kỳ quan trọng với chức năng điều nước lưu vực sông Đồng Nai, cung cấp nước ngọt vào mùa khô và khống chế ngập lụt vào mùa mưa cho cả một vùng rộng lớn miền Đông Nam Bộ… Khu Ramsar Bàu Sấu rộng hơn 3.500 hécta vào mùa mưa và thu hẹp khoảng 100 – 150 hécta vào mùa khô nằm tập trung ở khu Nam Cát Tiên (huyện Tân Phú) được Ban Thư ký Công ước Ramsar công nhận ngày 4-8-2005. Khu Bảo tồn thiên nhiên và Di tích Vĩnh Cửu được thành lập vào năm 2003 với tổng diện tích là 64.686 ha. Trong đó, rừng đặc dụng là 59.810 ha và rừng sản xuất là 4.876 ha. Khu Bảo tồn vùng nước nội địa Trị An – Đồng Nai được Thủ tướng phê duyệt năm 2008. Khu này gồm toàn bộ vùng hồ Trị An và các vùng phụ cận thuộc sông Đồng Nai với đa dạng thành phần loài cá và các loài thủy sinh vật khác tạo nên chuỗi và lưới thức ăn phong phú trong hệ sinh thái ao hồ đăc trưng vùng nhiệt đới.

Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai có vùng sinh cảnh đa dạng, phong phú, từ kiểu rừng trên đất thấp ven sông đến rừng trên núi, cùng các hệ sinh thái đa dạng, phong phú với 1.401 loài thực vật, thuộc 623 chi, 156 họ, 92 bộ, 10 lớp, 6 ngành thực vật khác nhau; là môi trường sống lý tưởng cho các loài động vật, nhất là động vật có vú, chim, bò sát và cá,… với 1.781 loài thuộc 211 họ, 51 bộ.

Mặt khác, trước đây khu vực này là căn cứ cách mạng, có các di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia, như: Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam Bộ, Căn cứ Trung ương Cục miền Nam, Địa đạo Suối Linh. Ngoài ra, vùng đất này còn ẩn chứa cả một kho tàng văn hóa phong phú và đa dạng. 11 dân tộc anh em cùng sinh sống trên một vùng đất đã góp phần tạo nên những nét độc đáo mà bạn không thể lẫn được với bất kỳ vùng đất nào khác. Gần như các phong tục tập quán từ bao đời nay vẫn còn được lưu giữ và bảo tồn cho đến ngày nay như một nét đẹp đặc trưng. Đây sẽ là hình mẫu về bảo tồn đa mục đích -một mô hình phát triển bền vững hài hòa giữa con người và thiên nhiên dựa trên sự đa dạng sinh học và đa dạng văn hóa được duy trì từ xa xưa của các đồng bào dân tộc ít người, các phong tục tập quán truyền thống được bảo tồn gắn liền với bảo tồn đa dạng sinh học. Chính vì thế mà nơi đây còn được gọi là “phòng thí nghiệm ngoài trời” rất lý tưởng để tiến hành các nghiên cứu khoa học, cũng như đưa ra những đề xuất mới về bảo tồn và phát triển nơi đây.

Thiên nhiên đã rất ưu ái khi ban tặng cho vùng đất này những món quà vô cùng quý giá như: Hệ đất ngập nước Bàu Sấu, Khu Bảo tồn vùng nước nội địa Trị An, những khu rừng nguyên sinh với không biết bao nhiêu hệ thực vật quý hiếm,… Tất cả đều góp phần tạo nên một màu sắc vô cùng riêng biệt và cũng rất thu hút.

Nếu một ngày, khi bạn cảm thấy mệt mỏi với nhịp sống ồn ào nơi đô thị, hãy thử tìm về với thiên nhiên, về với những vùng đất phủ đầy màu xanh nằm trong Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai. Cảm nhận sự trong lành của không khí, lắng nghe hơi thở của đất trời và hòa mình vào giữa thiên nhiên bao la, bạn sẽ thấy những phiền muộn trong mình cũng tan biến.

Trần Hoàng